Σεβασμιώτατε, Σεβαστοὶ πατέρες καὶ ἀδελφοί.
Μὲ αἰσθήματα βαθιᾶς θλίψεως, ἀλλὰ καὶ ἐλπίδος ἐν Κυρίῳ, ἀποχαιρετοῦμε σήμερα ἕναν ἄνθρωπο σεμνό, εὐλαβῆ καὶ ἀκέραιο· ἕναν ἀφοσιωμένο λειτουργὸ τοῦ ἱεροῦ ἀναλογίου, τὸν Ἀπόστολο Μιχάλη· ἱστορικὸ μέλος τοῦ Συνδέσμου Ἱεροψαλτῶν Βόλου «Ὅσιος Ἰὠάννης ὁ Κουκουζέλης».
Ὁ ἀείμνηστος, ἐγαλουχήθη μέσα σὲ ἱεροψαλτικὴ πολύτεκνη οἰκογένεια· «ἐκ νεότητος» μυήθηκε στὸ πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας από τόν πατέρα του Ἀλκιβιάδη, πρωτοψάλτη τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἀθανασίου Ἁγίου Λαυρεντίου πού τόν ἐμποτισε μέ τό μικρόβιο τῆς ψαλτικῆς καὶ ἐβίωσε βαθιὰ τὴ δύναμη τῆς ὑμνολογίας ὡς προσευχῆς καὶ ὡς ὁμολογίας. Γιὰ ἐκεῖνον, ἡ ψαλτικὴ δὲν ὑπῆρξε τέχνη ἁπλῆ, ἀλλὰ διακόνημα ἱερό, «λειτουργία λειτουργῶν πνευματική», ἡ ὁποία γίνεται σκάλα ποὺ ἀνεβάζει τὸν ἄνθρωπο «ἐκ γῆς εἰς οὐρανόν». Μετά τον πατέρα του μαθήτευσε στόν μεγάλο Δάσκαλο τῆς ἐποχῆς Τρύφωνα Γερόπουλο, ἀκολουθώντας τό παράδειγμα τοῦ αδερφοῦ του Στεφάνου. Μὲ τὸ χάρισμα ποὺ τοῦ δώρισε ὁ Θεός ὑπηρέτησε μὲ συνέπεια, ταπείνωση καὶ ἱερὸ δέος τοὺς Ἱεροὺς Ναοὺς Ἁγίου Δημητρίου Βόλου, Ἁγίων Θεοδώρων Βόλου καὶ Ἁγίου Γεωργίου Ἀγριάς, ὁδηγῶντας ψυχὲς σὲ προσευχὴ καὶ κατάνυξη.
Τὸν γνωρίσαμε ἀπὸ παιδιά, στὴ χορωδία τοῦ Συνδέσμου. Θυμόμαστε ἀκόμη τὸ μειλίχιο ὕφος του, τὴ γλυκύτητα τῆς φωνῆς του, τὴν πραότητα τοῦ βλέμματός του. Δὲν ἐπέβαλλε τὴν παρουσία του, δὲν ὕψωνε τὸν τόνο· ἦταν παρὼν διακριτικά, πατρικά, ἀληθινά· ὑποστηρικτικός στούς νέους χορωδούς, μέ βαθειά γνώση τῆς μουσικῆς. Ὑπήρξε παράδειγμα για όλους τους ἱεροψάλτες καθώς συνδίαζε αὐτά πού ἔψαλλε μέ τρόπο καθηλωτικό καί μυσταγωγικό, παράλληλα μέ τήν μυστηριακή καί πνευματική του ζωή πού βίωνε τόσο ὁ ἴδιος ὄσο καί ἡ οικογένειά του. Τὸν θυμόμαστε σὲ ἀκολουθίες καί σὲ πανηγύρεις ὅπου πολλὲς φορὲς συμψάλλαμε· στὸν Ἅγιο Ἀπόστολο τὸ Νέο και ἀλλοῦ. Ἡ φωνή του ἦταν σὰν ἤρεμο κῦμα· δὲν ἀντηχοῦσε γιὰ νὰ ἐντυπωσιάσει, ἀλλὰ γιὰ νὰ ὑψώσει καρδιές. Στὸ πρόσωπό του βλέπαμε τὸ ἦθος τῆς παραδόσεως, «τὸ ἡσύχιον, τὸ ταπεινόν, τὸ ἐν χάριτι». Πάντα μὲ ἕναν καλὸ λόγο γιὰ ὅλους καὶ γιὰ ἐμᾶς : μπράβο, ὡραῖα τὸ εἶπες, γλυκά, μαλακά, σέ παραδέχομαι, ἠχούν ἀκόμη στά αὐτιά μας.
Ὡς ἱστορικὸ μέλος τοῦ Συνδέσμου μας, στήριξε τὸ ἔργο μας μὲ ἀγάπη καὶ συνέπεια. Ἡ παρουσία του ἀποτελοῦσε πάντοτε σημεῖο ἀναφορᾶς, διότι δὲν ἦταν μόνο φωνή – ἤταν ψυχή. Καὶ τώρα, φεύγει πλήρης ἡμερῶν, μὲ τὴν εὐλογία νὰ χαρεῖ παιδιὰ καὶ ἐγγόνια· καρποὺς ὡραίους καὶ τίμιους, ποὺ ἀποτελοῦν τὸ ζωντανό του αποτύπωμα. Ἰδιαιτέρως ἀναφέρουμε τοὺς δύο υἱούς του, τὸν Ἀλκιβιάδη καὶ τὸν Χρῆστο, ἄξιους πρωτοψάλτες καὶ καθηγητὲς μουσικῆς, συνεργάτες μας, ποὺ μὲ τὴν παρουσία καὶ τὸ ἔργο τους τιμοῦν τὸ ὄνομα καὶ τὴ μνήμη τοῦ πατέρα τους, τοῦ πρώτου τους δασκάλου.
Σήμερον «χωρίζεται ἡ ψυχὴ ἀπὸ τοῦ σώματος», ἀλλὰ δὲν τελειώνει ἡ ζωὴ· μεταβαίνει ἀπὸ τὰ λύ-πηρὰ πρὸς τὰ θυμηδέστερα. Πιστεύουμε ἀκράδαντα ὅτι ἡ φωνή, ἡ ὁποία ἐπὶ δεκαετίες ἀνέπεμπε ἀπὸ τὸ ἀναλόγιο τὴ δοξολογία πρὸς τὸν Θεό, δὲν σίγησε, ἀλλὰ πλέον ἀντηχεῖ «μετὰ τῶν Ἀγγέλων» καὶ τῶν οὐρανίων χορῶν, «ἐν χὼρᾳ ζώντων, ἐν σκηναῖς δικαίων».
Ὡς Σύνδεσμος, ἀπευθύνουμε ἀπὸ καρδιᾶς λόγον παρηγορίας καὶ συμπαθείας στὴ σεβαστὴ σύζυγό του, στὰ παιδιά του, στὰ ἐγγόνια του καὶ σὲ ὅλους τοὺς ἀγαπημένους του ἀνθρώπους. Ὁ Θεὸς τῆς παρακλήσεως ἂς σκουπίσει κάθε δάκρυ καὶ ἂς χαρίζει εἰρήνη στὶς καρδιές τους.
Καὶ προσωπικά, ὡς μορφὴ οἰκεῖα τῶν παιδικῶν μας χρόνων, τὸν ἀποχαιρετοῦμε μὲ εὐγνωμοσύνην. Θὰ ζῇ ἐντὸς μᾶς ὡς φὼνὴ γλυκεῖα, ὡς καρδιὰ εἰρηνική, ὡς παρουσία εὐγενική.
Αἰωνία του ἡ μνήμη
ἐν Ἀγριᾷ, 24η Ὀκτωβρίου 2025
Εὐστάθιος Δ. Γραμμένος